بسیاری از ما برای دستیابی به موفقیت تلاش می‌کنیم و این در حالی است که بخش چشمگیری از ساعات روزانه خود را در دفتر کارمان سپری می‌کنیم و از اهداف شخصی و رفاه عمومی خود غافل می‌شویم؛ در چنین شرایطی دستیابی به تعادل کار و زندگی برایمان تقریبا غیرممکن می‌شود. گاهی اوقات، ممکن است برای بسیاری از کارمندان امروزی این احساس پیش بیاید که کل زندگی‌شان پیرامون اتفاقات محل کارشان می‌چرخد؛ اگر شما هم جزو این افراد هستید ممکن است حتی در زمان‌هایی غیر از ساعات کاری تماس‌هایی داشته باشید، لازم باشد که ایمیل‌های کاری را جواب دهید یا گزارش‌هایی وجود داشته باشد که باید انجامشان دهید. زمانی که دوستانتان در مهمانی هستند، شاید مشغول بررسی دقیق آمار و ارقام گزارش‌ها باشید و از این موضوع ناراحت هستید که روز بعد باید چیزی برای ارائه‌دادن به رئیستان داشته باشید. در این حالت تعادل کار و زندگی شما به هم خورده است. در همین راستا، در این مطلب مفهوم تعادل کار و زندگی را بررسی می‌کنیم و از اهمیت آن می‌گوییم. سپس راهکارهایی برای برقراری تعادل کار و زندگی نیز ارائه می‌دهیم.

مفهوم تعادل کار و زندگی 

اگر تمام زندگی خود را آماده‌به‌خدمت و گوش‌به‌زنگ رئیس خود سپری می‌کنید، پس احتمالا از تعادل و سلامت زندگی کاری خود غافل هستید. برای اینکه بیشتر متوجه شوید، در اینجا تعریف ساده‌ای ارائه شده است: تعادل کار و زندگی تلاشی آگاهانه برای جدا‌کردن زندگی کاری از زندگی شخصی است؛ به این معنا که اجازه ندهید شغل و حرفه شما در زندگی شخصی تأثیر بدی بگذارد.  با توجه به حرفه و شغلتان، ممکن است از شما خواسته شود که ساعت‌های مختلفی، حتی بدون پرداخت حقوق، کار کنید. اگرچه ممکن است تصمیم گرفته باشید که برای داشتن رفاه در زندگی، خود را گرفتار و درگیر تعهدات و از خودگذشتگی‌های فراوان کنید، اما به‌ یاد داشته باشید که فقط یک ‌بار زندگی می‌کنید و ارزش آن خیلی بیشتر از طرح‌ها و گزارش‌های شغلی شماست.

اهمیت تعادل کار و زندگی

برای اینکه نشان دهیم چرا کار کردن برای ساعات طولانی و بدون استراحت ایده‌ی بسیار بدی است، برخی از مزایای تعادل کار و زندگی شخصی را در ادامه ذکر کرده‌ایم. بهتر است بار دیگر که رئیستان در هنگام شام با شما تماس گرفت، جدی‌تر به این موارد فکر کنید؛ زیرا ممکن است مجبور شوید چیزهایی را در زندگی فدای کارتان کنید.

۱. تعادل کار و زندگی سلامت روان شما را حفظ می‌کند

در این مورد هیچ تردیدی وجود ندارد که اگر ساعت‌های کاری زیاد و دیوانه‌واری را در اداره می‌گذرانید و کل زندگی خود را روی کار و حرفه خود پیش می‌برید، پس فرسودگی شغلی را نیز تجربه خواهید کرد و کار و زندگی شما بهم خواهد خورد. اگرچه ممکن است که هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها موفق شوید که این سبک زندگی را حفظ کنید، اما در نهایت گرفتار فرسودگی شغلی خواهید شد. در صورتی که این اتفاق رخ دهد، نتایج خوشایندی نخواهد داشت. فرسودگی شغلی، نتیجه‌ی افزایش استرس است؛ بنابراین، مطمئن شوید که به نشانه‌های استرس توجه می‌کنید و عکس‌العمل مناسب نشان می‌دهید. در همین حال، اگرچه امروزه شرکت‌های زیادی متوجه مفهوم سلامت روان هستند، اما هنوز مسیری طولانی برای درک هرچه بیشتر آن در پیش است. اگر احساس می‌کنید که کارفرمایان شما به‌اندازه کافی شما را حمایت نمی‌کنند یا نگرانی‌های شما به‌سادگی نادیده گرفته می‌شود، پس شاید بهتر باشد که تخصص خود را در جایی دیگر به ‌کار بگیرید تا کار و زندگی شما هم بیشتر شود.

۲. سلامت جسمی شما را نیز حفظ می‌کند

استرس شدید و نبود تعادل کار و زندگی فقط باعث ایجاد مشکلات روحی در شما نمی‌شود. کاملا مشهود است که تأثیرات مستقیم فیزیولوژیکی نیز دارد، مانند فشارخون بالا که می‌تواند به مشکلات جدی قلبی منجر شود. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۱۳ مریل لینچ (Merrill Lynch)، که یک کارآموز امور مالی در بانک مرکزی آمریكا بود، به‌دلیل فشار و تقاضای کار زیاد دچار حمله قلبی شد. در همین‌ حال، در کشور ژاپن این پدیده چنان رایج است که حتی اصطلاحی به‌نام «کاروشی» (Karoshi)  به‌معنای «مرگ در اثر کار زیاد» برای آن وجود دارد. علاوه ‌بر این، سبک زندگی بدون تحرک و صرفا پشت میز نشستن، نشانه‌ای از یک سبک زندگی سالم نیست. اگر زمان زیادی از وقتتان را پشت میز می‌نشینید، با وجود اینکه فرصت کمی هم برای باشگاه رفتن و داشتن رژیم عذایی سالم دارید، باید انتظار داشته باشید با بهم خوردن تعادل کار و زندگی که در آینده مشکلات فراوانی برای سلامت شما به ‌وجود بیاید.

۳. تعادل کار و زندگی شما به نفع شرکت است

یک واقعیت عینی که خوشبختانه اکنون برای بسیاری از شرکت‌ها آشکار شده، این است که تعادل کار و زندگی بسیار مهم است و کارمند خسته و مضطرب که تا آخرین توانش کار کرده است، به‌سختی عضو سازنده و مؤثری در هر سازمان خواهد بود؛ بنابراین، به نفع خود آن‌هاست که با برگزاری برنامه‌های سلامتی و ذهن آگاهی، اطمینان حاصل کنند که کارکنان سلامت خود را حفظ می‌کنند و با شادابی و آمادگی کافی برای انجام کارهای روزانه‌ی خود سر کار می‌آیند. البته متأسفانه، همه شرکت‌ها این‌گونه عمل نمی‌کنند؛ برخی شرکت‌ها هستند که از کارکنان پرتلاش و مصمم استفاده می‌کنند و در نهایت، کارکنان یا در اثر فشار کاری از آنجا می‌روند یا اینکه با نیروهای دیگر جایگزین می‌شوند. همان طور که قبلا ذکر شد، اگر در چنین شرایطی قرار دارید، پس به فکر جای دیگری باشید که سلامتی شما برایشان مهم باشد.

۴. تعادل کار و زندگی به شما کمک می‌کند تا روابط شخصی خود را بهتر دنبال کنید

این یک فرمول آزمایش‌شده در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های هالیوودی است که در آن‌ها شخصیت اصلی داستان، فرد باهوش و چالاکی است و در زندگی حرفه‌ای خود اغلب موفق می‌شود، در حالی که تعادل کار و زندگی مناسبی ندارد؛ به‌عنوان مثال، کاراکتر هاروی اسپکتر (Harvey Specter) در مجموعهٔ تلویزیونی سوتس (Suits)، بهترین وکیل شرکت در نیویورک است، اما به‌دلیل نداشتن حس عاطفی و عدم توانایی او برای حفظ هر نوع رابطه‌ی شخصی، عاشقانه یا غیر از آن، به‌سختی می‌تواند سلامتی خود را حفظ کند. هنگامی که اولویت اول شما کار باشد، آنگاه حفظ روابط جدی و معنی‌دار دشوار است، البته غیرممکن نیست؛ حتی اگر خانواده یا فرزندان درگیر آن شوند. روابط شخصی ما، بیش از هر بخش دیگری در زندگی، روی ما اثر می‌گذارد؛ بنابراین، اگر اطمینان داشته باشیم که برای آن‌ها به‌اندازه کافی وقت می‌گذاریم، نه‌تنها به خوشبختی ما کمک می‌کند، بلکه برای رشد و پیشرفت شخصی ما نیز حیاتی است.

۵. ناخشنودی شما را کم می‌کند

در حال حاضر، رضایت شغلی به‌اندازه‌ی حقوق و دستمزد مورد توجه است. بنابراین نمی‌توان اهمیت انجام کاری که از آن لذت می‌برید را نادیده گرفت؛ با این حال، اگر شغل شما در زندگی‌تان اختلال به‌ وجود می‌آورد و بین کار و زندگی خود تعادل برقرار نکرده‌اید، ممکن است شما را آزار دهد و آنچه در گذشته موجب شور و اشتیاق شما بوده است می‌تواند به‌سرعت به یک کابوس تبدیل شود. همانند سایر مسائل زندگی، کلید لذت‌بردن از زندگی این است که بتوانید از آن چیزی که دوست دارید، مدتی دور بمانید. جدا‌کردن خودتان از محیط کار هنگامی که هر روز از دفتر خارج می‌شوید، می‌تواند به شما کمک کند تا آن انرژی مثبت را روی قسمت‌های دیگر زندگی خود نیز متمرکز کنید و بهتر تعادل کار و زندگی را حفظ کنید. 

۶.با تعادل کار و زندگی شما، به‌عنوان یک شخص، پیشرفت خواهید کرد

برخلاف نگرش‌های گوناگون و اشتباه، در واقع وجود بخش سرگرمی در رزومه شما مهم است؛ زیرا کارفرمایان علاوه بر اینکه می‌خواهند بدانند که دوست دارید خارج از محل کارتان چه کارهایی را انجام دهید، شناخت شخصیت شما را در جایی غیر از محل کارتان نیز دنبال می‌کنند. چه باور کنید و چه نکنید، دلیل این امر این است که محل کار شما تنها جایی نیست که می‌توانید «مهارت های نرم» مانند برقراری ارتباط و کار تیمی را توسعه دهید. اگر تمام‌ِ وقتِ خود را کار می‌کنید، پس می‌توان گفت که برای انجام‌ سرگرمی‌های گوناگون، فضای کافی و مناسبی نخواهید داشت؛ شما باید کارهایی که از آن‌ها لذت می‌برید را انجام دهید و تعادل کار و زندگی را حفظ کنید. این کار هم برای خودتان مفید است و هم کارفرمایتان از مهارت‌ها و تجربیاتی که خارج از محیط کار کسب کرده‌اید سود می‌برد.

راه‌کارهایی برای برقراری تعادل بین کار و زندگی

۱. آنچه را برایتان مهم است، مشخص کنید

اولین قدم برای دستیابی تعادل کار و زندگی ، شناسایی چیزهایی است که برایتان به‌واقع مهم است؛ این موارد می‌تواند تمرکز بر سلامتی خودتان، اختصاص‌دادن زمان به سرگرمی‌های جدید، گذراندن وقت با خانواده و دوستان را شامل شود. به‌عبارتی، باید یک هدف شخصی برای خودتان در پیش رو داشته باشید. در حالت کلی، افراد مختلف می‌توانند زندگی پرمشغله‌ای داشته باشند و به همین دلیل اغلب به کارهایی که به‌واقع قصد انجام‌دادنشان را دارند، زمان کافی اختصاص می‌دهند؛ از همین روی، می‌توان گفت که اولویت‌بندی و شناسایی موارد مهم برای رسیدن به شادی در زندگی شخصی بسیار حائز اهمیت است.

۲. زمان استراحتی در برنامه کاری خود بگنجانید

اگر همواره در تکاپوی انجام‌دادن کارهایتان هستید و تلاش می‌کنید که چه در محیط کار و چه در منزلتان، همه شرایط را مرتب نگه دارید، درنظرگرفتن زمان استراحتی در برنامه کاری‌تان و برقراری تعادل کار و زندگی بسیار ضروری است. در واقع تلاش برای انجام‌دادن همه کارهای لیست و پیروی از برنامه موردنظرتان، بدون درنظرگرفتن زمانی برای استراحت، نه‌‌فقط می‌تواند به خستگی شدید منجر شود، بلکه استرستان را تشدید می‌کند؛ زیرا همیشه برای رسیدن به برنامه زمانی خود عجله می‌کنید. در این شرایط به‌جای اینکه بعد از ساعات اداری تمام زمان روز را صرف انجام کارهای مربوط به شرکت یا کارهای منزلتان کنید، با افزودن چند دقیقه زمان استراحت به برنامه کاری خود، نوعی تعادل را به زندگی‌تان بازمی‌گردانید؛ همچنین در این زمان می‌توانید کارهایی را انجام دهید که از اختصاص زمان به آنها لذت می‌برید. این عمل را آن‌قدر تکرار کنید تا اینکه به یکی از عادت‌هایتان تبدیل شود. اگر کار خاصی برای انجام‌دادن در این زمان مدنظر ندارید، می‌توانید استراحت کنید، استرس‌های احتمالی روزانه را از خودتان دور کنید، به آرامش برسید و برای دقایقی از شلوغی زندگی روزمره فاصله بگیرید.

۳. برای برقراری تعادل کار و زندگی ساعات معینی را برای کارتان مشخص کنید

برخی از افراد در تعیین ساعات کاری خود آزاد هستند و برخی دیگر مطابق ساعات تعیین‌شده شرکتشان کار می‌کنند؛ با وجود این، هر ۲ گروه از کارکنان باید روال دقیقی برای انجام‌دادن کارهایشان در ساعات اداری موردنظر تنظیم کنند؛ به‌عبارتی، بهتر است در محیط کار وظایفتان را طبق برنامه‌ای مشخص و بدون درنظرگرفتن زمان اضافه‌کاری انجام دهید و به‌طور دقیق به انجام‌دادن کارهایتان در ساعات اداری پایبند باشید. در حقیقت پایبندنبودن به ساعات رسمی کاری، اشتیاق برای اتمام کارتان و رفتن به خانه ممکن است موجب عجله در انجام‌دادن وظایفتان شود و در نهایت، احتمال ارتکاب اشتباهتان را بالاتر ببرد که این شرایط برای شما و شرکتتان سودمند نیست. بنابراین، به‌جای اضافه‌کار و اختصاص‌دادن زمانی خارج از ساعات اداری به انجام‌دادن کارهایتان و حرکت به‌سمت فرسودگی شغلی، بهتر است کارهایتان را متوقف کنید و روز بعد آنها را از جایی که متوقف کرده‌اید، ادامه دهید. در حالت کلی، برای رسیدن به تعادل کار و زندگی باید وقت و توجه خود را به مواردی معطوف کنید که توانایی کنترل آنها را دارید که ترک به‌موقع کار نیز یکی از این موارد است.

۴. کار را با خود به خانه نبرید

علاوه بر تعیین‌کردن ساعات کاری مشخصی برای برقراری تعادل کار و زندگی، باید بتوانید وظایفتان را هم‌زمان با پایان ساعت کاری رها کنید و در خانه هیچ کاری، حتی پاسخ‌دادن به ایمیلی کوتاه، را انجام ندهید؛ البته با وجود تکنولوژی‌های پیشرفته امروزی جلوگیری از بررسی ایمیل‌های دریافتی کار دشواری است. در این شرایط می‌توانید از اکانت‌های رسمی و کاری روی کامپیوتر شخصی یا موبایلتان خارج شوید و دسترسی خود را به آنها فقط از طریق کامپیوترهای محل کارتان محدود کنید. یکی از راه‌کارهای عالی برای ایجاد تعادل کار و زندگی و دوری از انجام کارهای شرکت خارج از ساعات اداری این است که لیست کارهای موردنظرتان را یادداشت کنید و انجام‌دادن آنها را به روز بعد موکول کنید؛ به این ترتیب، در ابتدای روز می‌دانید که هنگام ورود به شرکت چه کاری دارید و می‌توانید از همان لحظه انجام وظایفتان را از سر بگیرید.

۵. سبک زندگی سالم‌تری را اتخاذ کنید

سلامتی چیزی است که بسیاری از ما از آن غافل می‌شویم، از مراجعه به دکتر برای درمان آنچه ممکن است ماه‌ها چیزی جز درد و رنج برایمان نداشته باشد، خودداری می‌کنیم یا به‌مدت ۵ سال، به‌طور مداوم به چک‌آپ سالانه نمی‌رویم! از سوی دیگر، بارها به‌دلیل سرماخوردگی با وضعیت جسمانی ضعیفی در محل کار حضور پیدا کرده‌ایم، در حالی که باید در خانه می‌ماندیم و به‌خوبی استراحت می‌کردیم. تمام این اقدامات می‌تواند تأثیر بسیار بدی روی بهره وری کاری و تعادل کار و زندگی افراد داشته باشد؛ زیرا آنها به‌طور مداوم سلامتی خود را به‌ خطر می‌اندازند؛ بنابراین، با اتخاذ سبک زندگی سالم می‌توانید سلامتی خود را در اولویت قرار دهید؛ برای مثال، نیاز است غذای سالمی بخورید، مقدار فراوانی آب بنوشید و زمانی را به ورزش‌کردن اختصاص دهید.

۶. به‌اندازه کافی بخوابید

ما در جهانی زندگی می‌کنیم که «زمان» یکی از فاکتورهای مهم موفقیت به ‌شمار می‌آید؛ در این میان، اغلب اوقات بسیاری از ما تصمیم می‌گیریم تعادل کار و زندگی را بهم زده و خواب خود را برای انجام کارها و وظایفمان فدا کنیم تا مطمئن شویم که همه‌چیز را طبق برنامه خود پیش می‌بریم. با وجود این، کمبود خواب مداوم به‌تدریج می‌تواند تأثیر منفی ماندگاری روی سلامتی داشته باشد؛ از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهد که ازدست‌دادن بهره‌وری کارکنان می‌تواند هزینه‌ای بیش از ۱۳۶میلیارد دلار برای شرکت‌ها به ‌همراه داشته باشد. در حالت کلی، ۸ ساعت خواب برای مغز افراد سالم ضروری است؛ اما این مقدار می‌تواند متناسب با ساختار بدنی افراد متفاوت باشد؛ به‌عبارتی، ساعات خواب موردنیاز افراد مختلف، بین ۶ تا ۱۰ ساعت متغیر است؛ بنابراین، بهتر است برای دستیابی به تعادل کار و زندگی ، نیاز شخصی خودتان را تعیین کنید؛ تلاش کنید که روال مشخصی را برای خوابتان تنظیم کنید و به آن پایبند باشید.

۷. زمان خود را به‌طور دقیق مدیریت کنید

اگر جزو افرادی هستید که زمان زیادی را در طول روز از دست می‌دهید یا انجام‌دادن یک سری کار خاص را به تعویق می‌اندازید، می‌توانید برای ایجاد تعادل کار و زندگی از ابزارهای مدیریت زمان برای حل مشکلتان استفاده کنید. در واقع این ابزارها کمک می‌کند تا میزان اتلاف وقت خود را تشخیص دهید، از ایجاد وقفه در کارتان دوری کنید و تمرکزتان را روی رعایت ضرب‌الاجل‌های تعیین‌شده بگذارید. یکی از روش‌های عالی برای افزایش بهره‌وری، استفاده از تکنیک پومودورو (Pomodoro) است؛ این روش افراد را ملزم می‌کند که به‌مدت ۲۵ دقیقه کامل روی انجام کارهایشان تمرکز کنند و در وقفه‌های استراحت کوتاهی ذهن خود را برای انجام‌دادن وظایف پیش رو و تمرکز روی کارشان آماده کنند.

۸. برخی وظایفتان را به کارکنان دیگر محول کنید

واگذارکردن برخی از وظایف در محیط کار و حتی در خانه برای برقراری تعادل کار و زندگی بسیار مهم است؛ به‌عبارتی، اگر وظایفتان در محیط کار زیادتر از حد معمول است و موجب به‌هم‌ریختن تعادل زندگی شخصی و حرفه‌ای‌تان می‌شود، می‌توانید بخشی از کارهایتان را به افراد کارآموز یا سایر همکارانی واگذار کنید که توانایی پذیرش مسئولیت‌های بیشتر را دارند و می‌توانند تا حدودی از بار کاری شما بکاهند. همچنین اگر در مدیریت و انجام‌دادن کارهای منزلتان دچار مشکل شده‌اید، می‌توانید بخشی از کارهایتان را به همسر یا هم‌اتاقی خود محول کنید یا به فکر استخدام فردی برای کاهش بار کاری و همچنین ازبین‌بردن فشار روحی خود باشید.

۹. برای خودتان اهداف شغلی تعیین کنید

اگر در تلاش برای ایجاد تعادل کار و زندگی هستید و سعی می‌کنید که زندگی شادتری در خانه و محیط کارتان داشته باشید، تعیین اهداف شغلی برایتان ضروری است؛ اما این اهداف ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد؛ به‌عبارتی، برخی از افراد ممکن است رویای پیشرفت شغلی را در سر داشته باشند، در حالی که سایر کارکنان روی افزایش حقوقشان تمرکز می‌کنند و برخی دیگر، به‌سادگی آرزوی کار در شغلی لذت‌بخش را دارند که به آنها امکان می‌دهد تا زندگی شخصی شادتری نیز داشته باشند؛ در این میان، نکته بسیار مهم این است که هدف شغلی ایدئال خود را بشناسید و برای رسیدن به آن تلاش کنید.

۱۰. برای تعطیلاتتان هم برنامه‌ریزی کنید

بسیاری از افراد که اعتیاد به کار دارند، به‌دلیل ترس از پیشرفت‌نکردن در محیط کارشان، مرخصی نمی‌گیرند و بیشتر اوقات برای جلوگیری از به‌هم‌ریختن روند انجام‌دادن وظایفشان، از امتیاز تعطیلات و مرخصی‌های خود به‌طور کامل استفاده نمی‌کنند؛ با وجود این، تعطیلات برنامه‌ریزی‌شده راهی عالی برای مدیریت تعادل کار و زندگی است؛ به این ترتیب، می‌توانید مطمئن شوید که ذهن و بدنتان به‌اندازه لازم استراحت می‌کند. پنی د والک (Penny de Valk)، مدیرعامل مدیریت استعداد کارکنان در گروه خدمات جهانی منابع انسانی پنا (Penna)، می‌گوید: «شواهد نشان می‌دهد که بدون درنظرگرفتن زمان استراحت مناسب، بهره‌وری کمتری در کارتان خواهید داشت. حتی اگر ساعات طولانی‌تری کار کنید، نمی‌توانید به‌اندازه شرایط عادی خلاق باشید و به‌همان اندازه نیز نمی‌توانید سطح نیرومندی خود را حفظ کنید.» به‌طور کلی، تعطیلات برنامه‌ریزی‌شده و استراحت در روزهای تعطیل برای بقا در محیط کار ضروری است. در واقع زمان‌های استراحت به کارکنان کمک می‌کند تا انرژی خود را مجدد به ‌دست آورند، دوباره روی کارشان متمرکز شوند و با بهره‌وری بیشتری نسبت به گذشته، به محیط کارشان برگردند؛ از سوی دیگر، اگر کارکنان ساعات بسیاری را به انجام‌دادن وظایفشان در محیط کار اختصاص دهند، در نهایت زندگی شخصی خود را تحت‌فشار قرار می‌دهند و از رسیدن به تعادل کار و زندگی فاصله می‌گیرند.